Piktura në Shqipëri është një simbiozë e natyrshme e së tashmes me të shkuarën, është kërkim i fuqishëm, që nxitet nga brendësia ndjesore e shoqërisë së saj, ku artistët e vet, qofshin dhe në mosha të reja i kthejnë impulset nxitëse në imazhe, të cilat ende në të shumtën e rasteve janë figura të gjuhëve të pikturës moderne.

Roland Runaj është një prej artistëve qe  shquhet për një proces aktiv në pikturën e zhvilluar në hyrje të shekullit 21. Ajo është e përbërë nga shumë imazhe, në dukje të shkëputura nga njëra-tjera. Por tërësia e tyre imagjinative, i bëhet e qartë publikut, pasi përmes elementeve të pikturës shpalos ngacmimet ekpresive, të cilat artisti i merr prej fakteve dhe subjekteve të së shkuarës sonë. Piktori Runaj nuk është indiferent ndaj saj, madje duket se kërkon ta risjellë e ta bëjë të pranishme për shumë arsye, të cilat lidhen me individin që tenton të rritet edhe më i ndërgjegjësuar. Tenton të lidhet me shoqërinë tonë në zhvillim, të cilën e përshkruan si harresa dhe memoria ndaj kolektivitetit dhe liderit komunist, ashtu dhe problematikat e thella sociale të ekzistencës në brendësi të botës së krimit, dhunës, racizmit, unit makiavelist, seksit, luftës, nënvleftësimit e arrogancës.

E gjithë kërshëria piktorike e Roland Runaj vërtitet tek marrëdhënia e teksturës piktorike dhe e subjekteve të tij. Jo pa arsye ai ka zgjedhur të veçojë  teksturën si një element, që ka organizuar formën e përmbajtjes. Jo pa arsye ai e ka sjellë atë në vemendjen e tij, por edhe tonën, duke na treguar se ideologjia komuniste ishte propaganda dhe censura, apo kontrolli dhe vetkontrolli, të cilat askush nuk e shfaqur texturen reale. Sot ne kërkojmë, si njerëz të botës , që të prekim dhe njihemi me realen, pra teksturën që formon imazhin e individit dhe të shoqërisë. E kjo teksturë bëhet e dukshme dhe vjen në sipërfaqe e detajuar prej brumit përbërës të fenomenit, individit apo shoqërisë së epokave të ndryshme. Ky është një fenomen që e shqetëson artistin, i cili përpiqet që përmes pikturës së tij të na e tregojë.

Piktori në mënyrë selektive tregon se e vlerëson të shkuarën e tij të re, por edhe të shkuarën e vjetër të shoqërisë shqiptare. Madje ai sheh dhe veçon çaste të ndryshme të historisë sonë, ku disa prej tyre kanë ende ndikim mbi shoqërinë dhe individin shqiptar. Disa herë figura e tij tenton të tregojë sesi ata i nënshtrohen efektit të tyre dhe në ditët e sotme.  Runaj, përmes qartësisë së ideve të veta, konkludon se piktura e tij i përket një rishikimi imagjinar, social e politik të shoqërisë kaotike shqiptare, e cila do të jetë edhe për disa dhjetra kohë një e tillë. E kjo në arsye të ndryshimeve konkrete, të përditshme dhe të domosdoshme që ndodhin dhe duhet të ndodhin mbi shoqërinë shqiptare, e cila kaloi plot probleme të rënda nga komunizmi në kapitalizëm, nga një shoqëri e veçuar, e mbyllur në një shoqëri të hapur dhe globale. Në këtë arsye dallojmë çaste të prerjes së shiritave, të ekzistencës së munumenteve dhe të parakalimit të liderit ushtarak.

Roland Runaj ka një pasuri të lindur së bashku me të. Ajo është ngjyra, e cila sillet si personazhi kryesor në pikturë dhe të cilën ai e përdor për të theksuar personazhet në sipërfaqen e saj.  Personazhet në pikturën e tij janë kaq evidente sa na bindin mbi selektimin e fakteve sociale dhe historike të së shkuarën sonë. Ata janë të pranishëm si një afrim në kujtesën tonë të sotme. Ata na kujtojnë individin e lënë diku në qoshet e ndërgjegjes së gjithësecilit prej nesh, që u modelua me buzëqeshjen e ndërgjegjes kolektive dhe mjeteve të propagandës komuniste.  Personazhet e punës të pikturuara shkathët, shpejtë, pa shumë detaje tregojnë remineshencën e kohës sonë me individin e së shkuarës, i cili kërkon edhe disa kohë që të harrohet apo të transformohet në një individ tjetër, i cili do të braktisë maskën e një buzëqeshjeje të pakuptimtë dhe do të lodhet në punën e mirëqënies vetjake, për tu rregjistruar si përvojë njerëzore.  Artisti sjell në kujtesë, personazhe pa sy ose me sy të mbyllur, një veçori tipike të kohës së njeriut në ditët e sotme, ku potenciali teknologjik ka përfshirë të gjitha fushat e zhvillimit dhe e ka kthyer njeriun si një makinë të vendosur para një ekrani të madh të botës kompjuterike, e ka berë më të ftohtë dhe e ka veçuar, kryesisht, nga bota natyrore.

Nëse tema dhe subjektet e Roland Runaj janë përmbajtja e pikturës së tij, nese personazhet janë ndjesitë tona dhe të tij mbi të shkuarën dhe të tashmen, piktura apo produkti i tij artistik është kërkimi i përditshëm rreth teksturës apo pasurisë së detajeve mbi realen, apo të ekranit të madh ku është edhe e vërteta.

Artan SHABANI

Nga Elion Kollçaku

Termi “public relations” ndryshoi botën. Thjesht, ndryshoi konceptin e të menduarit për botën. Kjo, nga një simbiozë Frojd- Bernays, ndërthurje e konceptit të të menduarit të njeriut me praktikën e realizuar në masë. Nevojat morën një trajtë tjetër. Ato u shndërruan tashmë në dëshirë. Kjo, pasi po lindte konsumi, njeriu po bëhej konsumator dhe dëshira e tij vinte në rend të parë. Gjithçka sillej rreth konsumit, mirëpo jo edhe rreth të të menduarit të njeriut si veprim.

Veprimi i njeriut ishte i rrezikshëm, por dëshira ishte arma kryesore e atyre që menaxhonin marrëdhëniet me publikun. Një njeri me ndjesi shtazore, nuk ishte i aftë të mendonte në mënyrë racionale, por duhej të bëhej pjesë e masës. Madje, do të arrinte deri në atë pikë, sa edhe librat ku përshkruheshin këto instikte, PR do t’i bënte pjesë të tregut dhe konsumit.

Kjo konvergjencë ishte shumë e dobishme, shumë fitimprurëse, korporatat po jetonin pjesën më të mirë të zhvillimit të tyre. Kjo lidhje ishte aq e thellë, sa orientimi ishte shumë drejtvizor.

Sipas kësaj qasjeje, njeriu është një kafshë e egër, kafsha më e egër që ekziston.

Lipmann fliste për demokracinë, ku masa nuk kishte arsye e as logjikë, dhe ngjasonte me kafshën.

Por, cila ishte në të vërtetë masdemokracia?

Ajo ishte demokracia që në zemër kishte konsumin, e që njëkohësisht jeton e lumtur dhe ishte e qetë.

Mirëpo, frika më e madhe ishte Roosevelt-i, dhe “lufta” e shpallur për korporatat, ose për tregun e lirë. Ai donte ta forconte demokracionë, sado që dukej e pamundur të ndodhte në realitet.

Opinioni publik ishte shumë i rëndësishëm për të, dhe ai donte që masa të ishte pjesëmarrëse në zhvillimin e demokracisë.

Kundërthënie të mëdha!

A do të duhej një shoqëri të luante rolin zhvillues apo të mbetej në heshtje absolute?

Kjo mbetet në dy kahje që kërkojnë analizë, se kush ka të drejtë e kush jo, mendimi që dominon tjetrin apo se ç’domethënë me të vërtetë demokracia.

Kjo lidhet mirë edhe me kulturën, kulturë konsumi ose e popullarizuar, kulturë elitare apo apo kulturë e bazuar në rolin e shoqërisë.

Pak a shumë, i njëjti funksion renditet në këtë kahje, qoftë ai demokratik, qoftë ai kulturor.

Përgjigjet absolute janë të vështira, mirëpo secila ka percpetime dhe argumente të forta.

Një shoqëri mund të zhvillohet nëse masa bëhet pjesë aktive e saj. Në të njëjtën kohë, nëse tregu dominon, kultura e popullarizuar dominon, ashtu siç po ndodh edhe tani, mbetet një elipsë, gjysmë rrugë.

Kahu i drejtë mund të jetë kah i gabuar, demokracia është term i gjerë, rrugëdalja mund të jetë një bashkëdyzim, një simbiozë e lidhur ndryshe. Aty ku teoria dhe praktika ndërlidhen më së miri. Çdo gjë, në këto rrethana ka imponuar që marrëdhëniet me publikun të jenë të domosdoshme, është kuptuar vlera e masës, se sa e rëndësishme është në shumë aspekte e jo vetëm një term që atriubon diçka vetvetiu. Ndërlidhja teori-praktikë mund të krijojë një demokraci që do të sillte të mirën e përbashkët. Një demokraci që do të krijonte një kulturë që mund të quhej e tillë, ku e personifikon emri që mban.

Demokraci, kulturë e marrëdhënie me publikun, një bashkim i tyre në formë të duhur, mund të jetë formula më e re dhe më e mirë e njerëzimit!

By Elion Kollçaku

The term “public relations” changed the world. It simply changed the concept of thinking about the world. This, by a Freud-Bernays symbiosis, combines the concept of human thinking with mass-realized practice. Needs took another form. They already turned into desire. This, after consumption was born, man was becoming a consumer and his desire came first. Everything revolved around consumption, but not even about human thinking as action.

Human action was dangerous, but desire was the main weapon of those who managed public relations. A man with animal senses, was not capable of thinking rationally, but had to become part of the mass. It would even go so far as to make PR part of the market and consumption the books describing these instincts.

This convergence was very rewarding, very profitable, corporations were living the best part of their development. This connection was so deep that the orientation was very straightforward.

According to this approach, man is a wild animal, the wildest animal that exists.

Lipmann spoke of democracy, where the mass had neither reason nor logic, and resembled the animal.

But what exactly was masdemocracy?

It was a democracy that had consumption in its heart, which at the same time lives happily and was peaceful.

However, the biggest fear was Roosevelt, and the “war” declared for corporations, or the free market. He wanted to strengthen democracies, even though it seemed impossible to happen in reality.

Public opinion was very important to him, and he wanted the masses to be participatory in the development of democracy.

Great controversy!

Should a society play a developmental role or remain in absolute silence?

This remains in two directions that require analysis, who is right and who is wrong, the opinion that dominates the other or what democracy really means.

This is also well related to culture, consumer or popular culture, elite culture or or culture based on the role of society.

More or less, the same function ranks in this direction, be it democratic or cultural.

Absolute answers are difficult, but each has strong perceptions and arguments.

A society can develop if the mass becomes an active part of it. At the same time, if the market dominates, popular culture dominates, as it is happening now, it remains an ellipse, half way.

The right direction can be the wrong direction, democracy is a broad term, the way out can be a combination, a differently related symbiosis. Where theory and practice interact best. Everything, in these circumstances has imposed that public relations is necessary, the value of the measure has been understood, how important it is in many aspects and not just a term that attributes something in itself. The theory-practice connection can create a democracy that would bring the common good. A democracy that would create a culture that could be called such, where it is personified by the name it bears.

Democracy, culture and public relations, a union of them in the right form, can be the newest and best formula of humanity!